Klucz do kultury relacji

Kultura relacji w miejscu pracy to fundament, na którym liderzy mogą budować zaangażowane, otwarte i skuteczne zespoły. Jednym z najważniejszych jej elementów jest docenianie w pracy. Jednak, jak pokazuje praktyka, wielu liderów popełnia błędy w tej kwestii. Prawdziwe docenianie wymaga czegoś więcej niż formalnych pochwał czy odruchowych gratulacji — potrzebuje autentyczności, odwagi oraz empatii. O tej empatii mówi Kim Scott w swojej koncepcji radykalnej szczerości.

Kim Scott, autorka koncepcji „Radykalnej szczerości” (ang. Radical Candor), przekonuje, że skuteczne docenianie w pracy jest możliwe, gdy liderzy łączą empatię z odwagą do mówienia prawdy. Zbyt często docenianie jest powierzchowne, oparte na ogólnikowych sformułowaniach, które nie mają realnego wpływu na motywację.  Staje się zbiorem tanich pochlebstw lub wyrazem fałszywej empatii. W pierwszym przypadku szefowie stosują miłe słowa w obawie przed tym, co inni o nich pomyślą. Desperacko zabiegają o ich sympatie i szacunek, jednak ten sposób nie działa. Natomiast fałszywa empatia pojawia się wówczas, gdy skupiamy się na pozytywnym przekazie w obawie przed tym, że w przeciwnym razie inni źle się poczują. I w efekcie nie stajemy do trudnych rozmów, choć w środku wszystko każe nam wprost powiedzieć o swoim niezadowoleniu czy rozczarowaniu. Tylko autentyczne, spersonalizowane uznanie daje poczucie, że wysiłek i zaangażowanie są naprawdę dostrzegane.

Docenianie w pracy. Najczęstsze błędy

Jednym z błędów, które często popełniają liderzy, jest stosowanie ogólników, takich jak: „dobra robota”. Takie słowa, choć z pozoru miłe, nie dają człowiekowi żadnej konkretnej informacji o tym, co dokładnie zrobił dobrze, a tym samym nie pozwalają na rozwój ani nie budują prawdziwej więzi. Brene Brown, znana badaczka w zakresie empatii i odwagi, podkreśla, że aby docenianie było skuteczne, musi być konkretne i precyzyjne. Autentyczne docenienie to takie, które wskazuje na konkretne działania i ich wpływ na zespół lub projekt.

Docenianie jest jak podlewanie roślin — aby kwiaty mogły rozkwitnąć, trzeba wiedzieć, kiedy i jak je pielęgnować. Podobnie ludzie potrzebują regularnego, spersonalizowanego uznania, które wspiera ich rozwój. Inaczej, jak roślina pozbawiona wody, mogą stracić motywację i zaangażowanie.

Innym błędem jest brak systematyczności — docenianie nie powinno być rzadkim, okazjonalnym wydarzeniem, lecz częścią codziennej kultury relacji. Adam Grant, znany psycholog organizacyjny, podkreśla, że docenianie to narzędzie budujące więź i zaufanie, jednak musi być wyrażane w sposób szczery i przemyślany. Powierzchowne pochwały mogą wprowadzać zamieszanie i sprawiać, że ludzie będą czuć się niedoceniani, nawet jeśli intencje lidera są dobre. Wystarczą drobne gesty takie jak poświęcona uwaga, czas, wiedza, pomoc, za to stosowane stale.

Docenianie jako narzędzie motywacji

W kontekście motywacji warto odwołać się do teorii Susan Fowler, która mówi o potrzebach autonomii, kompetencji i więzi. Liderzy, którzy doceniają ludzi w sposób wspierający ich autonomię oraz podkreślający ich kompetencje, stymulują ich wewnętrzną motywację. Zamiast koncentrować się jedynie na efektach pracy, lider powinien zwracać uwagę na wysiłek i proces, w którym ludzie się rozwijają. Takie podejście wspiera poczucie sensu i wspólnoty — co jest kluczowe w tworzeniu kultury relacji.

W pewnym sensie, docenianie jest jak latarnia na morzu — pomaga ludziom orientować się, dokąd zmierzają, i daje im poczucie bezpieczeństwa, że ich wysiłki są dostrzegane. Bez regularnego doceniania, łatwo jest zgubić kierunek i stracić motywację do dalszej podróży. Zaczynamy się czuć jak trybiki w machinie – utrata jednego z nich, jej nie zatrzyma. 

Motywacja wewnętrzna, jak opisuje Fowler, jest wynikiem spełnienia trzech podstawowych potrzeb: autonomii, kompetencji oraz więzi. Liderzy, którzy rozumieją te potrzeby, są w stanie w sposób skuteczny doceniać swoich ludzi, przyczyniając się do budowania głębokiej, wewnętrznej motywacji. Docenianie nie powinno ograniczać się do efektów, ale obejmować także wysiłek, pomysłowość, a nawet odwagę do podejmowania ryzyka. Tylko wtedy lider może w pełni wspierać rozwój swoich ludzi i tworzyć środowisko, które sprzyja ich zaangażowaniu.

Radykalna szczerość a docenianie w pracy

Radykalna szczerość, jak opisuje to Kim Scott, wymaga, by lider nie bał się otwarcie mówić o tym, co jest dobrze, a co wymaga poprawy, ale jednocześnie robił to z empatią. Empatia to umiejętność dostrzegania i rozumienia uczuć innych, a w połączeniu z odwagą do mówienia prawdy sprawia, że docenianie staje się bardziej autentyczne i wartościowe. Takie podejście buduje głębokie, prawdziwe relacje, w których ludzie czują się zauważeni i ważni.

W praktyce radykalna szczerość oznacza, że liderzy powinni łączyć pochwały z konstruktywną informacją zwrotną. Gdy lider docenia, powinien jednocześnie dostrzegać, jakie elementy pracy wymagają poprawy, co jest nieodłącznym elementem rozwoju. W ten sposób ludzie czują, że ich praca ma znaczenie, a ich wysiłki są dostrzegane i doceniane w pełnym kontekście. Simon Sinek, znany autor i mówca, często wspomina, że najlepsze zespoły to te, które nie boją się szczerości, ponieważ wiedzą, że opiera się ona na trosce i wzajemnym szacunku. Oczywiście nie trzeba, a czasem nie należy łączyć tych elementów w jednej rozmowie, ale warto oba te narzędzia włączyć do swojego liderskiego portfolio. 

Empatia jako fundament doceniania w pracy

Empatia jest kluczowym elementem skutecznego doceniania. Bez umiejętności wczucia się w sytuację drugiej osoby, trudno jest docenić jej wysiłki w sposób, który będzie dla niej znaczący. Brene Brown, psycholożka i autorka wielu publikacji na temat środowiska pracy mówi o empatii jako umiejętności „bycia z kimś” w jego emocjach, co jest szczególnie ważne w kontekście doceniania. Docenienie, które wychodzi z empatii, staje się autentyczne, ponieważ pokazuje, że lider naprawdę rozumie, przez co przechodzi jego zespół. W związku z tym jest w stanie autentycznie wskazać wartościowe zachowania, postawy czy sposób pracy. 

Docenianie, oparte na empatii, nie jest jedynie uznaniem osiągnięć, ale również zrozumieniem wyzwań, z jakimi dana osoba się mierzy. To także dostrzeganie momentów, gdy ktoś podejmuje wysiłek, nawet jeśli nie przynosi on od razu oczekiwanych rezultatów. Lider, który potrafi być empatyczny, tworzy przestrzeń, w której ludzie nie boją się podejmować ryzyka i uczyć się na błędach. To jest kluczowe dla ich rozwoju.

Docenianie jest jak most, który łączy ludzi — buduje zrozumienie, więzi i poczucie wspólnoty. Bez tego mostu trudno jest przejść od indywidualnych wysiłków do prawdziwej współpracy opartej na wzajemnym szacunku i wsparciu.

Znaczenie doceniania w pracy — dane i badania

Badania pokazują, że docenianie ma ogromny wpływ na satysfakcję i zaangażowanie ludzi w pracy. Pracownicy, którzy czują się regularnie doceniani, są o 27% bardziej skłonni do zgłaszania wyższego poziomu zaangażowania w swoje obowiązki (Gallup, 2023). Innymi słowy, autentyczne docenianie bezpośrednio przekłada się na lepszą atmosferę w pracy i większą efektywność zespołu.

Dane z badania Harvard Business Review wskazują, że zespoły, w których docenianie jest stałym elementem kultury, doświadczają o 31% mniejszej rotacji pracowników. Oznacza to, że docenianie wpływa nie tylko na bieżącą motywację, ale również na lojalność ludzi wobec organizacji.

Z kolei według badania przeprowadzonego przez O.C. Tanner, 79% pracowników wskazuje, że brak uznania jest powodem, dla którego rozważają odejście z pracy (O.C. Tanner, 2020). To pokazuje, jak ważne jest, aby liderzy regularnie i autentycznie doceniali wysiłki swojego zespołu.

Co ciekawe, wg Raportu Siła Doceniania HRM Instytut, tylko 37% badanych twierdzi, że pracodawcy doceniają zespoły za ich wspólny wysiłek. To paradoks, bo jednocześnie umiejętność pracy zespołowej jest jedną z najczęściej oczekiwanych kompetencji. 

Docenianie jako narzędzie budowania więzi

Docenianie w pracy to również potężne narzędzie budowania więzi. Simon Sinek często mówi o potrzebie poczucia przynależności, która jest kluczowa dla ludzkiej motywacji. Kiedy liderzy regularnie i szczerze doceniają wysiłki swoich ludzi, budują poczucie wspólnoty i wzmacniają relacje. W takich zespołach ludzie czują się bardziej związani ze sobą, co przekłada się na lepszą współpracę i wyższy poziom zaangażowania.

Docenianie to nie tylko pochwała za wyniki, ale także uznanie za wkład w atmosferę zespołu, wsparcie innych członków zespołu czy podejmowanie inicjatywy. To te momenty budują prawdziwe więzi, ponieważ pokazują, że każdy w zespole ma znaczenie i jest integralną częścią wspólnego sukcesu. Liderzy, którzy rozumieją wartość tych działań, tworzą kulturę, w której ludzie czują, że ich obecność i działania są istotne.

Podsumowanie: kultura relacji oparta na docenianiu

Kultura relacji oparta na docenianiu nie jest tylko strategią zwiększającą produktywność — to fundament ludzkiego podejścia do pracy. Gdy liderzy relacji podejmują wysiłek, by dostrzegać, doceniać i wspierać rozwój innych, tworzą miejsce, w którym ludzie chcą być, angażują się i czują, że ich praca ma sens. Docenianie w pracy to nie tylko narzędzie zarządzania — to sposób na budowanie prawdziwych więzi, które są podstawą kultury relacji. Empatia, radykalna szczerość i autentyczne uznanie to elementy, które sprawiają, że docenianie staje się częścią codzienności, a nie tylko okazjonalnym gestem. Tak budowana kultura relacji staje się siłą napędową zarówno indywidualnego rozwoju, jak i sukcesu całego zespołu.
Iwona Grochowska
Psycholożka, psychoterapeutka, mentorka, liderka