Wypalenie zawodowe (z ang. „burnout”) to zjawisko, które dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Jest to stan emocjonalnego, fizycznego i psychicznego wyczerpania, który wynika z długotrwałego stresu związanego z pracą. Wypalenie zawodowe nie jest jedynie chwilowym kryzysem – to poważny problem, który może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wypalenie zawodowe to stan przewlekłego stresu w miejscu pracy, którego nie udało się skutecznie opanować. Czym jest wypalenie zawodowe, jakie są jego przyczyny i objawy, a także jak skutecznie z nim walczyć?

Definicja wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe można zdefiniować jako stan wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji (obojętność wobec pracy lub współpracowników) oraz obniżonej oceny własnych osiągnięć zawodowych. Jest to proces stopniowy, który narasta w miarę upływu czasu. Czasem podstępnie buduje się latami. Osoby dotknięte wypaleniem często doświadczają braku motywacji do pracy, poczucia bezsensu wykonywanych obowiązków, a nawet fizycznych objawów, takich jak bóle głowy, bezsenność czy problemy żołądkowe. Dotyka w szczególności osoby, które podlegają przedłużającej się presji w pracy. Także zawody wymagające większego zaangażowania emocjonalnego znacznie bardziej narażają na ten stan. 

Przyczyny wypalenia zawodowego

Przedłużający się stres, który nie pomaga

Chroniczny stres w miejscu pracy jest kluczowym czynnikiem, który prowadzi do wypalenia zawodowego. Stres może być wywołany przez nadmiar obowiązków, nierealistyczne oczekiwania przełożonych, brak wsparcia ze strony współpracowników lub menedżerów, a także trudne relacje interpersonalne. Wypalenie zawodowe może również wynikać z konfliktów wartości – kiedy pracownik nie zgadza się z polityką firmy lub nie identyfikuje się z misją organizacji. Innym istotnym czynnikiem jest brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Osoby, które nie potrafią oderwać się od pracy, często doświadczają wypalenia w wyniku braku regeneracji i ciągłej presji.

Nadmierne zaangażowanie emocjonalne, które wyczerpuje

Do wypalenia mogą również prowadzić nadmierne wymagania emocjonalne. Zawody, w których kluczowym elementem jest praca z ludźmi (np. nauczyciele, pracownicy służby zdrowia), narażają na wypalenie bardziej niż inne. W takich przypadkach ciągłe zaangażowanie w problemy innych, często kosztem własnego dobrostanu, może prowadzić do wyczerpania, a w następnym kroku do wypalenia zawodowego. 

Jakie są oznaki wypalenia zawodowego?

• Uczucie wyczerpania, które nie mija nawet po odpoczynku. Osoby doświadczające wypalenia skarżą się na chroniczne zmęczenie, brak energii oraz problemy ze snem. Często towarzyszy temu także poczucie bezsilności i frustracji.
• Depersonalizacja, czyli dystansowanie się od pracy oraz osób z nią związanych. Osoby cierpiące na wypalenie stają się obojętne wobec współpracowników, klientów lub pacjentów. Często towarzyszy temu cynizm i brak satysfakcji z wykonywanych obowiązków. Depersonalizacja może prowadzić do izolacji społecznej, a w skrajnych przypadkach do konfliktów w miejscu pracy.
• Obniżona samoocena zawodowa. Osoby dotknięte tym problemem zaczynają wątpić w swoje umiejętności, tracą wiarę w sens swojej pracy i przestają odczuwać satysfakcję z osiągnięć. Taki stan może prowadzić do pogorszenia wyników pracy, co z kolei wywołuje jeszcze większe poczucie bezradności i frustracji.
• Objawy fizyczne. Przewlekły stres związany z wypaleniem może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak bóle głowy, problemy trawienne, osłabienie układu odpornościowego, a także zaburzenia lękowe i depresja.

Jak się wyleczyć z wypalenia zawodowego? 

Rozpoznanie wypalenia zawodowego jest pierwszym krokiem w walce z tym problemem. Kluczowe jest zrozumienie, że to jest proces stopniowy i jego objawy mogą narastać latami. Im szybciej człowiek zda sobie sprawę z narastających trudności, tym łatwiej będzie mu podjąć działania zaradcze.

Metody, które pozwalają poradzić sobie z wypaleniem to: 

• nauka efektywnego zarządzania stresem, w tym medytacja, ćwiczenia oddechowe, uważność, które dobrze sobie radzą z poskromieniem ciała migdałowatego i redukują stres. 
• umiejętność oddzielania pracy od życia osobistego i danie sobie szansy na regenerację. Wyłączanie trybu „jestem w pracy”, odkładanie telefonu służbowego, wyciszenie powiadomień pochodzących ze służbowych aplikacji. 
• wsparcie społeczne. Rozmowa z osobą, której ufamy i która rozumie naszą pracę oraz jej wyzwania i potrafi trzeźwo ocenić nasz stan. 
• pomoc profesjonalisty. Mentor, psychoterapeuta, który potrafi pracować ze stresem, może być nieoceniony w wypracowaniu strategii radzenia sobie z napięciem i odzyskaniu równowagi i radości. 
• praca nad sobą, własnym poczuciem wartości i kontrolą kariery. 
• zmiana środowiska pracy, gdy inne metody zawiodą. Czasem to najskuteczniejszy, uwalniający ruch. 

Pracodawca może wiele

Ważną rolę w walce z wypaleniem zawodowym odgrywają pracodawcy. Firmy, które promują zdrową kulturę pracy, są w stanie zapobiec temu problemowi u swoich pracowników. Pomaga rozwijanie bezpieczeństwa psychologicznego w zespołach, jasne stawianie celów, transparentne zasady współpracy, kultura feedbacku i doceniania.  Wprowadzenie elastycznych godzin pracy, umożliwienie pracy zdalnej, a także zapewnienie wsparcia psychologicznego, które nie jest wyłącznie pomocą reaktywną, także nie pozostają bez znaczenia dla obniżenia ryzyka wypalenia zawodowego. 

Kultura relacji 

Promowanie kultury relacji, wzajemnej uważności i empatii wspiera zespoły w tym, żeby zapobiegać wypaleniu zawodowemu. W ramach akcji „Bliżej Siebie” wraz z grupą ekspertów prowadzimy działania, które pomagają pracodawcom tworzyć lepsze miejsca pracy pod kątem dbałości o zdrowie psychiczne ludzi, którzy w nich współpracują.